In de allerlaatste bijdrage van Marianne Zwagerman wil ze Nederland weer herinneren aan Aad Dijs:

Aad Dijs is dood. U kende Aad waarschijnlijk niet, want Aad was het type ondernemer dat, hoewel succesvol, niet zo snel op BNR zou komen. Aad had geen hippe start-up maar een degelijk installatiebedrijf, samen met zijn broer. ‘Gebroeders Dijs’ staat er op de gele busjes. Aad deed vast niet aan blockchain en hij werkte ook niet agile. Hij zou waarschijnlijk niet de winnende oplossing voor de energietransitie hebben bedacht maar als er warmtepompen moeten komen, zullen de mannen in de busjes van Gebroeders Dijs ze installeren en onderhouden.

Toen Aad laatst doodging kreeg hij een mooi groot stuk in de regionale krant. Want het dorp draaide op Aad Dijs. Hij zou me waarschijnlijk hebben uitgelachen als ik het tegen hem had gezegd: maar Aad had kunnen promoveren op leiderschap. Want echte leiders zien hun omgeving als hun tweede bedrijf. Ze weten dat hun eerste bedrijf op orde moet zijn, maar daarna neem je verantwoordelijkheid voor het grotere geheel.

Dus redde Aad de ijsclub van de ondergang en zorgde dat er elke winter een kunstijsbaan kwam in een grote tent. Aad ritselde sponsors voor de triathlon, verkeersregelaars bij de autocross, vrijwilligers voor de intocht van Sinterklaas. En ga zo maar door.

Elk dorp heeft een Aad Dijs. Nederland is gebouwd op mensen als Aad Dijs. Als we media en politici moeten geloven weten we niet meer wat de identiteit van Nederland is, maar Aad had het je zo kunnen vertellen. Media denken dat het buiten de ringweg van Amsterdam een groot sinkhole is. Daarbuiten is ‘de regio’. TV-mensen kijken nuffig als ze dat uitspreken. Alsof het een beetje viezig is, maar minimaal achterlijk.

NPO3 moet een regiozender worden en dat is het beste idee dat een mediaminister ooit had. De huidige zendermanager voert nog een achterhoede protestactie. Maar die vrouw moet gewoon snel weg. Sterker nog, ik pleit al jaren voor het opheffen van de NPO maar voor het eerst heb ik een brandende ambitie om er zendermanager te worden. Die regiozender, mits goed opgezet en geprogrammeerd kan Nederland redden. Zenderbaas van het regionet wordt de belangrijkste baan van Nederland. De regio wordt hotter dan ooit. Door vliegschaamte zullen we er voortaan op vakantie gaan. Expats nemen Amsterdam over dus Nederlanders moeten naar de regio verhuizen.

Nederland ís de regio.

Nederland is niet Amsterdam.

Nederland is Aad Dijs.

Leve Nederland!

See omnystudio.com/listener for privacy information.

'We worden krankzinnig slecht bestuurd' schreeuwde Kees de Kort op 10 maart 2020, voorafgegaan door een hartgrondige vloek. Het is misschien niet de mooiste Korteaanse uitspraak maar wat mij betreft wel de meest memorabele: De coronacrisis was net begonnen en Kees had zijn cijfers op orde waardoor glashelder was dat we op een bestuurlijke ramp afstevenden.

Toch had Kees ongelijk. We worden niet zozeer krankzinnig slecht maar hemeltergend naïef bestuurd. Of liever gezegd, de vraag is wie ons eigenlijk bestuurt. Er lijkt zich een stille staatsgreep te voltrekken waarvan slechts kleine stukjes van de ijsberg boven komen drijven in de media.  

Toen ik in 2018 hier in mijn column het dwingende advies gaf om bij het referendum tegen de sleepwet te stemmen, omdat die een bedreiging voor de vrije samenleving en de onafhankelijke journalistiek zou vormen lachte toenmalig D66 Kamerlid Kees Verhoeven mijn zorgen weg. We weten hoe het afliep. Nederland stemde tegen de sleepwet, maar hij kwam er toch. Alle geruststellende woorden van Verhoeven en alle waarborgen die minister van Binnenlandse Zaken Ronald Plasterk destijds dacht te hebben ingebouwd bleken niet bestand tegen de machtshonger van de inlichtingendiensten. De AIVD en de MIVD tappen grootschalig het internetverkeer van burgers af. Zelfs je Netflix en YouTube kijkgedrag wordt bijgehouden, schrijft journalist Huib Modderkolk in de Volkskrant. Het past in het patroon van de afgelopen twee jaar waarin we zonder veel tegenstand een controlestaat in zijn gerommeld, onder het mom van een pandemie.

In de WOB-documenten die vrijkomen blijkt dat de NCTV in de coronacrisis een ongekende macht naar zich toetrok. De terreurbestrijder hield -illegaal!- columnisten zoals ik en kritische burgers in de gaten en had zelfs de macht om een veto uit te spreken over welke bewindslieden wel en niet aan mochten schuiven in het crisisoverleg.

Eerder deze maand was journalistiek Nederland geschokt over onze enorme duikeling -van plaats 6 naar 28- in World Press Freedom Index maar over een van de oorzaken: de zware inmenging van de veiligheidsdiensten die maakt dat bronnen van journalisten niet goed beschermd zijn, werd nauwelijks gerept. De NOS-hoofdredacteur huilde weer over stickers op zijn auto's en ander klein bier. Maar het echte gevaar komt niet van boze burgers. De geheime diensten die in Nederland blijkbaar de dienst uitmaken maken burgers, journalisten en columnisten vogelvrij. Kees Verhoeven schreeuwt nu moord en brand, maar hij gaat er niet meer over. De vraag is: wie wel?

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Bill Browder heeft een boek te verkopen en de bijbehorende media-roadshow van de Amerikaanse investeerder kan wel eens vervelend uitpakken voor Mark Rutte. Browder is al jaren op een kruistocht tegen Poetin, die hem zijn bedrijf afhandig maakte en zijn advocaat vermoordde en zijn verhaal krijgt door de Oekraïne-oorlog extra tractie. Browder zei laatst in het FD : 'Iedereen ziet nu dat Poetin een massamoordenaar is. Ik denk dat het onmogelijk is om terug te keren naar de status quo. De publieke verontwaardiging is daarvoor nu te groot.'

Zondag [herhaalde%20Browder]herhaalde Browder in Buitenhof wat hij ook al tegen het FD zei: De MH17 is de Nederlandse 9/11 maar waar de Amerikanen er met gestrekt been ingingen tegen de agressor, is Nederland al jaren aan het pappen en nathouden. Rutte bleef, tot verbijstering van Browder, ook na het neerhalen van het vliegtuig de Russische miljardairs beschermen die de Zuidas gebruiken als belastingparadijs. Waarom? Dat is de vraag waarop het antwoord uitblijft. De onderste steen ligt nog altijd begraven, ergens in een Oekraïense zonnebloemenweide.

Rutte verschuilt zich al jaren bij elke vraag achter de lopende strafzaak waarvan op 16 mei weer een blok zittingsdagen begint bij de rechtbank op Schiphol. Een kulargument volgens Browder: 'Als er een daad van internationaal terrorisme is, wacht je niet op een onderzoek dat met zekerheid door de Russen wordt gemanipuleerd. Dan ga je er vol voor om de mensen te bestraffen die dit op hun geweten hebben.'

Tot februari van dit jaar was de situatie in Oekraïne, zelfs na MH17 een ver van ons bed show. Met de kennis van nu lezen de antwoorden op Kamervragen uit 2016 naar aanleiding van artikelen van financieel journalist Arno Wellens nog absurder dan ze toen al waren. Wellens onthulde dat de fabrikant van de Buk-raket die MH17 doorboorde een fiscale fop-vestiging op de Zuidas heeft. Rutte reisde samen met -toen nog ministers- Ploumen en Timmermans, naar Poetin af om Russische bedrijven naar Nederland te halen. Op de Kamervraag of de regering bereid is bedrijven die medeplichtig zijn aan oorlogsmisdaden uit Nederland te weren is het antwoord: 'de vestigingsplaats in Nederland is niet afhankelijk van het soort werkzaamheden'. De publieke verontwaardiging waar Browder op rekent bleef toen uit. Ook nu staan er geen massa's demonstranten op de Zuidas en zijn media druk met een bejaarde man en een kaars.

Misschien komt het nog.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Laat maar vallen dan, het komt er toch wel van. Het geeft niet of je rent. Wij hadden vroeger geen Gretha Thunberg om ons bang te maken voor de toekomst, wij hadden Henny Vrienten.

Het kwam er niet van, de angstaanjagende bom viel nooit. Of nou ja, het kwam er nóg niet van maar het kan nog; het onzekere gevoel van de jaren '80 is sinds 24 februari terug. Vrienten maakt het niet meer mee. Voor hem eindigde het ritje in de mallemolen van het leven op zijn 73ste. Net zo oud als mijn opa toen hij stierf. Twee jaar geleden schreef ik een eerbetoon voor hem en stelde vast dat zijn zoon -mijn vader- die drie jaar ouder is dan Henny Vrienten, tot de generatie behoort die behalve de watersnoodsramp geen oorlogen of andere catastrofes meemaakten. Ze lijken doodgaan geen optie meer te vinden en geloofden pre-corona in het sprookje van het eeuwige leven.

Inmiddels begint de realiteit in te dalen dat de modellenmakers van het CBS niet bepalen hoe oud mensen worden, maar God, de natuur, Moeder Aarde of waar je ook maar in gelooft. We moeten weer leren accepteren dat doodgaan doodnormaal is, was de oproep in de column over mijn opa aan het begin van de coronacrisis. Mensen wilden dat toen niet horen, de doodsangst verlamde het brein.

Het KWF neemt nu gelukkig het initiatief waar ik toen om schreeuwde. Ze verleggen de focus van doodziek langer doorleven naar beter doodgaan. Het gesprek met de KWF-directeur dat ik gisteren tussen de Doe Maar liedjes op de radio hoorde klonk als muziek in mijn oren. Artsen zijn uit onbeholpenheid en gebrek aan kennis gericht op doorbehandelen, ook als dat zinloos is. Ze hebben niet geleerd om met mensen over hun naderende dood te praten dus snijden, bestralen, injecteren en intuberen ze maar raak. Dat moet stoppen, vindt het KWF nu gelukkig ook. Maar, benadrukken ze, dat moet niet alleen de verantwoordelijkheid zijn van artsen. De hele samenleving moet vaker praten over sterven. Media hebben daarin een belangrijke rol. We zijn de taal over leven, doodgaan en zingeving kwijtgeraakt. We moeten daar samen de woorden weer voor vinden. Toen ik Jan Slagter van Omroep Max in 2020 vroeg om daarmee aan de slag te gaan spuwde hij vuur. Ik hoop dat hij nu wel luistert.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

'Het gaat niet goed met het openbaar bestuur in Nederland en met de rechtsbescherming is het ook somber gesteld. Regering en parlement functioneren in onze samenleving als een soort raad van commissarissen die nauwelijks meer weten wat er aan de hand is en wat het bedrijf produceert.' Het had vandaag in de krant kunnen staan, maar ik citeer uit NRC Handelsbladvan 5 juni 1987. Toen kranten nog op broadsheet werden gedrukt zonder kleurenfoto's op de pagina's. Toen Mark Rutte geschiedenis studeerde en hij zijn doctrine alleen nog maar voor de spiegel in zijn jongenskamertje uitsprak. Toen de ouders van de kinderen die in het toeslagenschandaal uit huis geplaatst zouden worden om nooit meer terug te keren, nog op de basisschool zaten of nog niet eens geboren waren.

Toen al sprak de 35-jarige ambitieuze rechter Alex Brenninkmeijer deze wijze woorden tegen de krant die hem interviewde vanwege zijn promotie op een onderzoek naar de betekenis van onafhankelijke rechtspraak in een democratische rechtsstaat.

Zelfs een voorbeeld van overregulering dat Brenninkmeijer in 1987 noemt is huiveringwekkend actueel. Een student van hem onderzocht de wettelijke beperkingen voor windmolens. Die bleken er volop te zijn, maar er werd geen windmolen minder door gebouwd. Overregulering leidt in de praktijk tot helemaal geen regulering, dus werden er juist molens gebouwd met veel te grote wieken en zonder rembeveiliging of andere veiligheidsmaatregelen, zoals dat gaat in ons rubberentegelparadijs waar papieren schijnveiligheid belangrijker is dan de realiteit.

De latere Nationale Ombudsman waarschuwt dan al voor de bedenkelijke rol die media spelen door ieder conflictje wat zich voordoet uit te zuigen omdat de amusementswaarde van wat in Den Haag gebeurt hoog is. Vele jaren later waarschuwt Brenninkmeijer als voorzitter van de Raad van Toezicht van de Stichting Democratie en Media dat kranten en omroepen marketingmachines zijn geworden waar netmanagers en marketingmanagers hijgerig achter kijkcijfers en lezers aanjagen en zo de autonomie van hun mediamerken aantasten. Redacties bepalen niet meer de koers op grond van journalistieke kennis, autoriteit en intuïtie, maar lezersonderzoeken regeren. De kernfuncties van media -kritisch informeren, waarheidsliefde, bewaking van de macht- staan daardoor onder druk, vond Brenninkmeijer. Vorige week overleed hij, 35 jaar na dat gedenkwaardige NRC-interview. Zijn hele leven gevochten tegen een monster dat almaar groter werd.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Gaat Twitter dood, vraagt Elon Musk zich af net nadat hij bijna 3 miljard dollar in het bedrijf stopte. Musk deelde een lijstje van de 10 twitteraars met de meeste volgers, voornamelijk artiesten en sporters die vrijwel nooit iets posten.

Zelf staat Musk in de top 10 met 81 miljoen volgers. 7 miljoen minder dan de Amerikaanse President Trump had toen Twitter hem in januari vorig jaar van het platform schopte. Direct na de ban van Trump twitterde Musk dat veel mensen heel erg ongelukkig zijn met de rol van scheidsrechter van de vrije meningsuiting die tech bedrijven uit Californië uitoefenen. Maar hij vraagt zich nu pas af of Twitter wel genoeg waarde hecht aan 'free speech'.

Ik deel zijn zorg, al jaren, maar geloof er niks van dat Musk ervoor gaat zorgen dat social media great again worden. Juist mensen die denken als Musk, gedreven door een honger naar macht en dus geld, hebben de belofte van sociale media om zeep geholpen. Web 2.0 zoals het werd gedoopt na de uitvinding van Facebook, Twitter en YouTube zou de wereld gelijker en democratischer maken door iedereen een stem te geven. Al snel bleken markteconomische wetten belangrijker dan de idealistische beloften. Tech bedrijven werden machtiger dan presidenten en rijker dan landen.

In de EU is nu een wet aangenomen om de macht van Big Tech te breken zodat er een gelijker speelveld ontstaat voor nieuwe toetreders, liefst uit Europa. Maar iedereen weet dat politici dit soort zaken niet op kunnen lossen. Ze lopen hooguit innovatieve ondernemers niet in de weg. Zoals Jack Dorsey, de oprichter van Twitter, die de oplossing ziet in web3 waar de macht niet bij techbedrijven ligt maar bij de gebruikers. Bij web 1.0 konden we alleen consumeren, bij web2 mochten we terugpraten en zelf content maken, bij web3 kunnen we als het aan Dorsey ligt eigenaar worden van onze content. Maar dat is niks voor Musk. Die werd de rijkste man op aarde door mensen gratis data voor hem te laten genereren in auto's die ze eerst van hem kochten. Het idee dat die gegevens van ons zijn past niet in zijn straatje. Dus gebruikt hij als machtige twitteraar zijn free speech op Twitter om web3 dood te verklaren voordat het geboren is terwijl Dorsey knarsentandend toekijkt.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Met een pistool tegen zijn hoofd werd journalist Robert Dulmers zondag door de politie Oekraïne uitgejaagd, waar hij voor het Nederlands Dagblad verslag deed. Hij twitterde binnen een half uur na een raketaanval door de Russen op een oliedepot in de haven van Odessa een filmpje van zwarte rookpluimen.

'4 raketten, 4 keer raak', zette hij bij de merkwaardige video die meer op het werk van een ramptoerist leek dan van een journalist. Oekraïne vindt dat Dulmers hiermee staatsgeheimen heeft geschonden terwijl hij ervoor heeft getekend dat niet te doen, in ruil voor zijn accreditatie.

'Oekraïne wil zich spiegelen aan landen in het Westen, maar laat zich zo van zijn slechte kant zien,' zegt journalistenvakbond NVJ, die de uitzetting van Dulmers veroordeelt. Daaruit spreekt een nogal overdreven vertrouwen in het Westen. We hebben geen idee hoe onze gezagsdragers zouden handelen als er oorlog op ons grondgebied zou zijn. We weten wel hoe ze handelen op het grondgebied dat ze binnenvallen. Als het om onze eigen acties gaat zijn we net een geblinddoekte ezel met alzheimer. Embedded journalistiek, waar journalisten zich aan de regels van de legerleiding moeten houden is uitgevonden door Amerikanen. Pistolen gebruikten ze voor zover ik weet niet tegen journalisten, maar er is bij veel Westerse media een bijna slaafse houding tegenover de eigen bevelhebbers.

In de huiveringwekkende reportages van BBC-verslaggever Jeremy Bowen vanuit Boetsja zien we de verkoolde lijken van vluchtende Oekraïense burgers en de geëxecuteerde mensen met de handen achter de rug gebonden. Beelden die een belangrijke rol spelen bij de volgende stap in de oorlog: de Westerse wereld schreeuwt om vergelding van de gruweldaden van de Russen.

In 1991 stond Jeremy Bowen ook tussen de verkoolde lijken in een bunker in Bagdad. 400 vrouwen, kinderen en bejaarden kwamen om na een aanval van de Amerikanen. Het Pentagon probeerde het weg te poetsen als een aanval op een militair doel, maar de bewoners gebruikten de bunker als schuilplek voor de kwetsbaarsten. De presentator van het BBC-journaal wilde niet van Bowen -die er met zijn neus bovenop stond- aannemen dat het echt niet om een militair doel ging. Nadat Bowen het drie keer ontkende gaf de presentator zijn moedige collega een trap na met de mededeling aan de kijkers dat 'de reporter onderworpen was aan Iraakse controlemaatregelen'. Niets is lastiger te herkennen dan je eigen hersenspoeling.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Politiek journalisten zoals Xander van der Wulp, Wouter de Winther en Joost Vullings deden lacherig over de emoties van Fleur Agema en Caroline van der Plas toen ze de minister van Justitie Dilan Yeşilgöz onlangs naar de Tweede Kamer riepen vanwege het online bespieden door de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding van Kamerleden zoals zijzelf, columnisten zoals ik en burgers die op sociale media kritiek uiten op de overheid.

De journalisten gingen onder hun gezellige Haagse stolp mee in het frame van Yeşilgöz dat de Stasi-praktijken van de Nederlandse terreurbestrijder niet meer zijn dan het aanleggen van een digitaal knipselkrantje waarmee de regering een beetje voeling houdt met het sentiment in de samenleving.

De werkelijkheid is veel grimmiger. Als burger kan je er niet achter komen of je in het sleepnet van de NCTV bent gezwommen. Ik weet toevallig dat ik wel opduik in omgevingsanalyses dankzij publicaties van gelekte documenten op Geenstijl. Dat de NCTV ons met nepaccounts en andere illegale methoden bespiedt weten we alleen door oplettende journalisten van NRC die daar vorig jaar over publiceerden.

Yeşilgöz wil de verboden werkwijze van de NCTV legaliseren in een nieuwe wet waarover behalve de NCTV niemand enthousiast is. Donderdag is er in de Tweede Kamer een rondetafelgesprek met experts die het wetsvoorstel allemaal verwerpen.  Bits of Freedom en Amnesty International waarschuwen dat de mensenrechtenschendende spionage een chilling effect heeft, zeker in de context van terrorisme. Het maakt burgers en journalisten kopschuw en ondermijnt het publieke debat en de vrije samenleving.

De Autoriteit Persoonsgegevens oordeelt dat Nederland door het bespieden verandert in een surveillancemaatschappij. 'In de systemen van de NCTV terechtkomen is een van de ingrijpendste dingen die iemand kan overkomen vanwege de potentiële impact,' zegt de privacy autoriteit, 'de NCTV deelt analyses met andere organisaties zoals de politie en de kans is groot dat zij daarop actie zullen ondernemen.'

Goed toezicht op welke data wordt opgeslagen en voor welke periode ontbreekt. De overheid eigent zichzelf een oncontroleerbare macht toe waartegen burgers zich niet kunnen verweren. En dat in een land waar nog altijd 1115 kinderen zoek zijn, ontvoerd door de overheid omdat de belastingdienst lijstjes aanlegde met burgers die ze niet vertrouwden. Een schandaal dat jarenlang onder de radar bleef van de Haagse stolpjournalisten. Hopelijk letten ze nu beter op, zeker nu zelfs mediacollega's het doelwit zijn.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Een 8 cilinder met 1000 pk die tot 50 kilometer verderop doel kan treffen. De pantserhouwitser is het grootste wapen van de Nederlandse landmacht.

Defensie noemt het gevaarte liefkozend een 'mean machine'. En onze minister van binnenlandse zaken, Hanke Bruins Slot, weet hoe je hem bedient. Ze vuurde in Uruzgan als pelotonscommandant precisiegranaten af met het 55 ton zware oorlogsvoertuig toen Thierry Baudet nog in zijn studeerkamertje zat, liet ze hem weten nadat hij haar in een debat in 2019 'schattig en naïef' noemde omdat ze de dreiging van Rusland serieus nam.

In de ondoorgrondelijke Haagse banenmachine werd Bruins Slot geen minister van Defensie maar van Binnenlandse Zaken en dus verantwoordelijk voor de democratie. Ze schrok van de historisch lage opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen en gelast een onderzoek. Teleurstellend voor iemand die getraind is om binnen 90 seconden een granaat af te vuren. Onderzoek is Haags jargon voor uitstellen tot voorbij de aandachtsspanne van journalisten. Bruins Slot weet best dat er al een berg onderzoeken ligt waar een pantserhouwitser alleen vol gas overheen kan beuken.

De Atlas van Afgehaakt Nederland, het onderzoek De Democratie Dichterbij, het rapport Lage Drempels, Hoge Dijken. En mijn persoonlijke favoriet: Lokale democratie op zoek naar zichzelf, in 2020 verschenen in opdracht van de voorgangster van Bruins Slot. Er komen burgemeesters aan het woord én hoofdredacteuren van regionale dagbladen die heerlijk hun gal spuwen over de woordvoerders- en spindoktersziekte die ook de lokale politiek heeft verziekt.

Het allerbeste onderzoek stond in de Volkskrant. De krant postte 24 uur bij een huisvuilcontainer in de Haagse wijk Laak. De reportage is voldoende om te begrijpen waarom de opkomst in deze wijk -waar net zoveel mensen wonen als in Nijkerk of Etten-Leur- vorige week nog geen 23 procent was. Er wonen ratten zo groot als katten. Het is op papier een woonwijk maar in werkelijkheid een openbare vuilstort. Een buurt waar de bewoners wadend door de pis hun voordeur moeten zien te vinden. Waar het op de eerste maandag van de maand matrassendag is, als de arbeiders uit het Oostblok naar huis gaan en hun schamele inboedels op straat mikken. Waar Nederlands allang niet meer de voertaal is en 30 procent van de mensen rond de armoedegrens leeft. Het is 5 autominuten verwijderd van het kantoor van Bruins Slot maar Uruzgan lijkt vaak dichterbij.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Als de Navo zelfs na een bombardement op een kinderziekenhuis niet ingrijpt, wanneer in hemelsnaam dan wel? Dode baby's zijn krachtige lontjes die ieder sluimerend conflict of lokale strijd tot ontploffing weten te brengen, zodat een totale oorlog niet uit kan blijven.

'Waarom bombardeert uw land onschuldige vrouwen en kinderen?' vuurspuwde de Buitenhof interviewster tegen de Russische ambassadeur. Ruimte voor een antwoord kreeg de diplomaat niet, het oordeel was in de mediarechtbank geveld voordat de camera liep. De huiveringwekkende beelden van het verwoeste ziekenhuis in Oekraïne en de gewonde hoogzwangere vrouwen die uit het puin werden gevist spreken voor zich.

Als de Buitenhof-redactie eerst het boek Spoken van media-historica Pien van der Hoeven had gelezen zouden ze weten dat babylijkjes klassiekers zijn in het verkopen van een oorlog, een schoolvoorbeeld van oorlogspropaganda. Van der Hoeven reconstrueert in haar boek onder meer de leugen van de couveuseroof die Amerika over de streep trok om in 1991 de grootste militaire operatie sinds de Tweede Wereldoorlog te starten: operatie Desert Storm die Saddam Hoessein uit Koeweit joeg. PR-bureau Hill & Knowlton ontving 10 miljoen euro van Koeweit om de geesten van de Amerikaanse burgers rijp te maken voor de oorlog. Ze brachten het verhaal de wereld in dat de Irakezen in Koeweit couveuses roofden en pasgeboren baby's achterlieten op de koude ziekenhuisvloeren. 312 baby's stierven zo een gruweldood.

President Bush vertelde het verhaal over de baby's negen keer in publieke optredens over de oorlog. Het was alleen niet waar. Een van de vele leugens waarop de Golfoorlog stutte, zoals ook de andere twee oorlogen die van der Hoeven analyseert op leugens zijn gebouwd. Ze schetst een beeld van journalisten als gewillig doorgeefluik van 'angst zaaiend en haat opwekkend nepnieuws' en als 'reclamemakers voor wapenfabrikanten'. De paar journalisten die wel proberen de waarheid te publiceren worden tegengewerkt door hun collega's en 'schofterige mediabazen' zoals van der Hoeven ze beschrijft. Oorlog is entertainment, het verkoopt kranten en scoort kijkcijfers als de berichtgeving een beetje in lijn is met de maatschappelijke consensus. Afwijkende geluiden worden niet op prijs gesteld. Niet door de overheid, niet door het publiek en dus niet door mediabazen. Kritische stemmen worden geëxcommuniceerd. Gelukkig komt de waarheid in boeken als Spoken uiteindelijk boven water. Maar omdat media geen collectief geheugen hebben voor oorlogsverslaggeving maken ze in elke oorlog dezelfde fouten. Vandaag, gisteren en morgen.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Zondag zette ik de oorlog gewoon even uit. Radio uit. Twitter uit, behalve voor het delen van foto's van mijn hond en de shetlandpony's van mijn moeder. Voor de stal, uit de wind met mijn neus naar de zon was er even vrede op aarde. Op mijn kleine stukje aarde althans. Een dagje zorgeloosheid is een grote luxe in deze tijd.

Ik maak me al jaren zorgen over de groeiende techdictatuur waarmee Amerikaanse bedrijven hun stempel drukken op onze vrije meningsuiting; over de onfrisse manier waarop onze overheid communicatietechnieken inzet om de waarheid te verdraaien en een beetje minder waar te maken; over het onvermogen van de journalistiek om dat tot de laatste draad uit te zoeken, want de waan van de dag klikt nu eenmaal lekkerder; over sleepwetten en omgevingsanalyses van ijverige ambtenaren waarin ook mijn tweets en columns opduiken. In de gaten gehouden worden als mondige mediamaker is ergens wel fijn, niet gehoord worden is erger. Maar het wordt eng als een voormalig MIVD-baasje in OP1 zonder enige tegenspraak van de interviewers begint te oreren over het ophangen en executeren van mensen die -in zijn ogen- nepnieuws verspreiden.

Het verbleekt allemaal bij de omstandigheden waarin de laatste nieuwsbrengers in Oekraïne en Rusland hun werk moeten doen. Rennen voor je leven terwijl de kogels je om de oren vliegen of 15 jaar cel riskeren omdat je opschrijft wat er gebeurt. Én het bewijst dat we ons moeten blijven verzetten tegen alle vormen van inmenging van overheden in nieuwsgaring en meningsvorming. Je kunt je ook in het (nog) veilige Nederland niet veroorloven daar naïef in te zijn. Wat je weggeeft krijg je nooit meer terug. We zijn in de coronacrisis al gedrild in het normaal vinden van dingen die niet normaal zijn. Dat je een vrijheidsstraf opgelegd kon krijgen zonder tussenkomst van een rechter. Dat het leger een spionageafdeling opzette om ons, kritische burgers, in de gaten te houden.

Nu wordt de oorlog in Oekraïne gebruikt om er wetgeving doorheen te jassen waarmee de Nederlandse inlichtingendiensten ons ongehinderd af kunnen luisteren en onze mails en WhatsApps kunnen scannen. In Moskou moeten burgers op straat hun telefoon aan politiemensen overhandigen zodat zij hun berichten kunnen lezen. Zo ouderwets! Dat is in Nederland straks lekker geautomatiseerd. Gaat u maar rustig slapen, de staat past wel op uw telefoon.

See omnystudio.com/listener for privacy information.