Was jij erbij, bij één van de blijde intredes van koning Filip en koningin Mathilde in 2013? De kans is klein, want de opkomst was bijzonder mager. Dat was in de 18e eeuw wel even anders! Toen was de inhuldiging van een nieuwe vorst een belevenis die je je leven lang bijbleef. Een stad als Gent was tot vier dagen lang compleet in de ban van pronkerige optochten doorheen versierde straten, van klokkengelui en trompetgeschal en van grootse plechtigheden. Maar voor het gewone volk was een inhuldiging ook een welkome gelegenheid om eens goed uit de bol te gaan: de wijn vloeide rijkelijk en de hele stad verkeerde in een feestroes. Knaldrang in de 18e eeuw! Maar zo’n inhuldiging was natuurlijk veel meer dan een goed feestje. Dr. Klaas Van Gelder legt uit wat de diepere betekenis was van zulke ceremonies en rituelen in een tijd toen macht nog heel ongrijpbaar was. Afbeelding: Archief Gent, Oud archief, Atlas Goetghebuer, (Lade 125 nr. 117). Waterverf-schilderij, vermoedelijk door P.J. Goetghebuer zelf, gebaseerd op een schilderij van Ingelbert Lievens van Sieliers. Muziek: G.F. Händel: Amadigi di Gaula, HWV 11, Act III: Aria. "Sento la gioia, ch'in sen mi brilla" (Arr. Pinnock) Alison Balsom, The English Concert, Trevor Pinnock. “Sound the Trumpet”, Warner Classics. G.F. Händel: Atalanta, HWV 35 Ouverture. Largo – Allegro. Alison Balsom, The English Concert, Trevor Pinnock. “Sound the Trumpet”, Warner Classics. G.F. Händel: Music for the Royal Fireworks, HWV 351 I. Ouverture (Adagio), II. Allegro – Lentement – Allegro, III. Bourrée – Lentement – Allegro, IV. La Paix (Largo alla siciliana), V. La Réjouissance, VII. Menuet 2. Alison Balsom, Balsom Ensemble, Simon Wright. “Royal Fireworks” Warner Classics. G.F. Händel: Semele, HWV 58, Ouverture to Act 1. John Eliot Gardiner, English Baroque Soloists. Warner Classics. J.J. Fux: Te Deum, K.271, Te Deum. Collegium 1704 Václav Lux H. Purcell: The Faerie Queen, Z629. Act 5: No 41, Prelude. Alison Balsom, The English Concert, Trevor Pinnock. EMI/Warner Classics. A. Vivaldi: Vioolconcerto nr 4 in f, op. 8, RV 297. “Le quattro stagioni”. L’invierno: Allegro non molto. Stuttgart Chamber Orchestra, Martin Sieghart, Rainer Kussmaul. Night Light by Blue Dot Sessions https://app.sessions.blue/browse/track/61475 Basketliner by Blue Dot Sessions https://app.sessions.blue/browse/track/61478

Al duizenden jaren is de Nijl niet weg te denken uit de wereldgeschiedenis, als levensader voor de oude Egyptenaren en vandaag als twistappel voor landen die aanspraak maken op haar kostbare water. En toch heeft het tot in de 19e eeuw geduurd voordat de westerse wetenschap de Nijl precies in kaart had gebracht. In die tijd waren een aantal verkenningsreizigers koortsachtig op zoek naar de bron(nen) van de Nijl, onder hen ook een weinig bekende man uit Ieper: Eugène de Pruyssenaere de la Wostyne. Samen met doctoraatsonderzoeker Gert Huskens volgen we deze West-Vlaamse Indiana Jones tot diep in het hart van Afrika. Tijd voor eerherstel voor een vergeten held? Of kunnen we met heldenstatus maar beter uitkijken? Muziek: The Onyx, Trod Along, Trailrunner, Zulia Conspiracy, Viscaz, Ecstacy of Clay, Waypost, Luper, Low Coal Camper, Basketliner, Scals Derby, Watercool Quiet, Thoughtless & Night Light by Blue Dot Sessions (https://www.sessions.blue/); Olem Ben Olem Ben by Turku

Lees jij wel eens je horoscoop, misschien gewoon voor de grap? En probeer je dan toch altijd weer aanknopingspunten te vinden bij je eigen leven, ook al weet je eigenlijk wel beter? Al millennia lang voelen we ons onweerstaanbaar aangetrokken tot de sterren en planeten als verklaring voor gebeurtenissen hier op aarde, ook in onze eigen hoogtechnologische en schijnbaar rationele tijd. Hippe, hoogopgeleide twintigers checken gepersonaliseerde voorspellingen via een app op hun smartphone en posten memes over hun sterrenbeeld op Instagram, een bewijs van de wendbaarheid (of hardnekkigheid?) die astrologie al sinds haar ontstaan aan de dag heeft gelegd, want zoals je je wel kan voorstellen zijn wij, verlichte 21ste-eeuwers, lang niet de eersten die astrologie in twijfel hebben getrokken. Dan denk je misschien aan wetenschapshelden zoals Galilei, die aantoonde dat de aarde rond de zon draait. Wel, zelfs dat soort revolutionaire ontdekkingen kon Galilei en collega’s er niet toe brengen de astrologie volledig af te zweren. Prof. Steven Vanden Broecke probeert de complexe verhouding tussen wetenschap, astrologie en geloof te ontrafelen, van de middeleeuwse scholastiek over 19e-eeuwse occulte genootschappen tot ons eigen “post-truth”-tijdperk. Afbeelding: Chantilly, Musée Condé, Ms. 65: Très Riches Heures du duc de Berry, fol. 14v. "De anatomische mens", de Gebroeders van Limburg (fl. 1402–1416), Muziek: Calisson, Bundt, Coulis Coulis, The Crisper, Rainday Textile, The Cornice, Trailrunner, Vernouillet, Jumpup & Game Hens by Blue Dot Sessions (www.sessions.blue)

Archeologen, zitten die niet hele dagen op hun knieën in het stof, met een klein borsteltje oude potscherven bloot te leggen? Sommigen misschien wel, maar de twee archeologen in deze aflevering, dr. Wouter Gheyle en dr. Birger Stichelbaut, maken vooral gebruik van hoogtechnologische methoden, zoals laserscanning, 3D-modellen en satellietbeelden. Met die technieken brengen ze verhalen die verborgen zitten in de bodem naar de oppervlakte, zonder te hoeven graven. Ze zijn daarbij niet op zoek naar oude beschavingen, maar wel naar een erg vers verleden, de Eerste en Tweede Wereldoorlog, twee bloedige conflicten die in België niet alleen diepe wonden hebben geslagen bij de bevolking, maar ook in het landschap. Wanneer dat landschap zijn geheimen prijsgeeft, kom je tot verbluffende ontdekkingen, zoals loopgraven op de Koppenberg, jouw huis op Amerikaanse spionagefoto’s, en dat oude hokje achter in jouw tuin, dat zou best wel eens een barak van een krijgsgevangenenkamp kunnen zijn… Gasten: dr. Wouter Gheyle & dr. Birger Stichelbout (Vakgroep Archeologie, UGent), Prof. dr. Bruno De Wever (Vakgroep Geschiedenis, UGent) Deze aflevering werd gemaakt in het kader van de Archeologiedagen van 2020 (archeologiedagen.be) en vertelt je meer over enkele activiteiten die dan te beleven vallen: - Tentoonstelling “Atlantikwall in vogelvlucht” in Raversyde, inclusief kustpanorama, met gidsbeurten op zaterdag 10/10 en allerlei activiteiten in de musea van Raversyde. https://www.raversyde.be/nl/evenementen/atlantikwall-vogelvlucht - Erfgoedsite Ename: “Archeologie in pixels”: https://oost-vlaanderen.be/ontspannen/oost-vlaanderen-ontdekken/archeologiedagen.html - Interactief digitaal www.onderderadar.be. Afbeelding: Hasselt, 23 mei 1944 (NARA RG373) Muziek: Podington Bear en Blue Dot Sessions via freemusicarchive.org

Toen in 1432 de panelen van het Lam Gods opengingen, vielen de Gentenaren bijna achterover van verbazing. Zorg dus maar dat je stevig in je schoenen staat wanneer jij het befaamde altaarstuk gaat bekijken, want ook vandaag nog slaat Jan Van Eyck toeschouwers met verstomming. Zijn feilloze oog voor detail, zijn verregaande realisme en zijn fenomenale beheersing van kleur en licht,… Hoe heeft hij dat allemaal kunnen klaarspelen? Samen met prof. Maximiliaan Martens en prof. Jan Dumolyn kraken we de code van het genie Van Eyck. We kijken naar zijn kunst door de ogen van een middeleeuwer en dankzij de modernste technologie leren we zijn werk eindelijk echt begrijpen. Van 1 februari tot 30 april 2020 loopt in het MSK Gent de tentoonstelling “Van Eyck: een optische revolutie”. Nooit eerder kon je zoveel werken van Van Eyck, van over de hele wereld, op één plek bewonderen. Prof. Jan Dumolyn en prof. Maximiliaan Martens van het Henri Pirenne-instituut van de UGent cureerden de tentoonstelling, samen met Till-Holger Borchert van Musea Brugge. Tip: neem de website http://closertovaneyck.kikirpa.be erbij om je te vergapen aan de kunst van Van Eyck terwijl je naar deze podcast luistert! Meer over de tentoonstelling: https://www.mskgent.be/nl/tentoonstellingen/van-eyck Afbeelding: detail van God op de troon uit de aanbidding van het Lam Gods van de Gebroeders Van Eyck. Bron: Sint-Baafskathedraal Gent, www.lukasweb.be – Art in Flanders, foto Hugo Maertens. Muziek: Blue Dot Sessions & Daniel Birch

De chique jachthaven van Portus Ganda, statige burgerhuizen langs de Visserij en de groene oase van het Coyendanspark. Niets laat vermoeden dat de keurige Macharius-en Heirniswijk in Gent in de 19e tot eind de 20ste eeuw maar een smerige plek was. Afval werd achteloos in het water geloosd, fabrieksschouwen bliezen roet de lucht in en rondom het slachthuis was het uitkijken voor mest op straat en zelfs losgebroken dieren. Elf studenten Geschiedenis trokken de wijk in om zich niet alleen te verdiepen in een verleden van vervuiling, maar ook om te polsen hoe schoon en leefbaar de bewoners het er vandaag vinden. Want de buurt mag er dan wel enorm op vooruit gegaan zijn, zowel vroeger als nu zijn mensen begaan met hun leefomgeving, laten ze hun stem hierover horen en spannen ze zich in om van hun buurt een betere plek te maken. (Afbeelding: Overwelving van de Nederschelde aan de Reep in 1884. Uit M. Roose, De kranten van Gent, deel 6)

Wie had gedacht dat achter de muren van universiteitsgebouwen zoveel boeiende verhalen schuilgingen? Kom te weten wie de vroegere bewoners van de Blandijnberg waren, waarom meisjes vroeger vooraan in het auditorium moesten zitten en hoe het was om samen met Etienne Vermeersch porno te kijken. Gita Deneckere, auteur van “Uit de ivoren toren: 200 jaar Universiteit Gent” grasduint in een rijk verleden van een universiteit gemaakt door mensen. Het boek "Uit de ivoren toren" is verkrijgbaar in de webshop van de Universiteit Gent: https://ugent.unigear.eu/boeken/uit-de-ivoren-toren-200-jaar-universiteit-gent/

Waaraan denk jij bij het woord ‘middeleeuwen’? Leenheren en vazallen? Ridders en hofdames? Abdijen en kloosters? Dit alles in een mistig landschap van zompige akkers en donkere bossen? We zouden bijna vergeten dat terwijl hier de Vlaamse steden wakker lagen van het oprukkende Bourgondische rijk er op andere plekken in de wereld ook allerlei spannends te beleven viel. In Caïro, bijvoorbeeld, een ware hotspot in de islamitische wereld, maar ook een broeihaard van conflict en onrust. Het was dan ook te midden van externe dreigingen en interne machtsstrijden dat een groep militaire slaven, de Mamlukken, het sultanaat omverwierp en de macht in eigen handen nam. Gast: prof. Jo Van Steenbergen (Universiteit Gent) – meer over zijn onderzoek: http://www.mms.ugent.be/ Afbeelding uit het manuscript “An End of Questioning and Desiring [Further Knowledge] concerning Learning of the Different Exercises of Horsemanship” https://blogs.bl.uk/asian-and-african/2015/02/a-mamluk-manuscript-on-horsemanship.html

1918. Nadat de feestvreugde van Wapenstilstand is weggeëbd, herneemt in België langzaam het leven van alledag. Maar voor de 315 000 soldaten die levend uit de loopgraven van WOI zijn gekomen, zal de wereld nooit meer dezelfde zijn. Hoe kunnen ze zomaar doen alsof er niks gebeurd is nadat ze vier van hun beste jaren hebben opgeofferd aan het vaderland? Voor die bovenmenselijke inspanning eisen ze niet alleen erkenning, maar ook compensatie en daarvoor komen ze op straat. Twee decennia lang leveren ze strijd om oude rekeningen te vereffenen en voor een rechtvaardiger samenleving. Onvermoeibaar en met een schelmse knipoog.

Vier jaar lang in het slijk en de ontreddering van de loopgraven. Je familie op enkele tientallen kilometers van jou vandaan, maar ze konden zich net zo goed aan het ander eind van de wereld bevinden, want heel België wordt bezet door de Duitsers. Op dat ene kleine stukje in de Westhoek na, dat jij angstvallig verdedigt. Rose Spijkerman probeert in de hoofden en harten te kijken van Belgische soldaten tijdens WOI. Ze doet dat aan de hand van de meest intieme geschriften die iemand kan nalaten: de dagboeken die de jongemannen bijhielden aan het front. Een aflevering vol heimwee en gemis, maar ook trots en moed, en één van de meest vreugdevolle dagen van de voorbije eeuw.

De koffie die je vanmorgen dronk, de cola toen je even een dipje had en de frisse pint waar je nu al naar uitkijkt, welke weg hebben die eigenlijk afgelegd, niet alleen ruimtelijk, maar ook doorheen onze geschiedenis? Die vraag stelde Prof. Eric Vanhaute op ‘Pint of Science’, een festival dat wetenschap brengt op café. Het format van zijn antwoord kon moeilijk toepasselijker voor die setting: hij loodste zijn publiek doorheen de volledige wereldgeschiedenis aan de hand van acht dranken. Doe alsof je erbij was: schenk je iets lekkers uit en laat Eric Vanhaute jouw gids zijn doorheen de continenten en duizenden jaren geschiedenis.